Συστατικός κλάδος των κοινωνικών επιστημών, η πολιτική επιστήμη αποσκοπεί στην ιδιαίτερη μελέτη και διερεύνηση του πολιτικού φαινομένου, τόσο των πηγών όσο και –κυρίως– των συνεπειών του.

Όμως η ακριβής «φύση του πολιτικού» και οι διάφορες σημασίες που αποδίδονται στον όρο, αποτελούν αντικείμενο διαρκούς συζήτησης και, όχι σπάνια, αντιπαράθεσης μεταξύ των πολιτικών επιστημόνων. Κατά τη μεταπολεμική περίοδο, όταν ο κλάδος έτεινε να αυτονομηθεί από τους άμεσους επιστημονικούς προπάτορές του, τη γερμανική –νομική– Επιστήμη του Κράτους και τη γαλλική θετικιστική κοινωνιολογία, τα γνωστικά ενδιαφέροντα της πολιτικής επιστήμης διευρύνθηκαν πολύ πέρα από τον αρχικό τους πυρήνα, τη μελέτη των κρατικών θεσμών και της διαδικασίας της διακυβέρνησης.

Επιδιώκοντας τη συστηματική παρατήρηση, ερμηνεία, και επεξήγηση κανονικοτήτων στο πλαίσιο γενικευτικών προτάσεων, η πολιτική επιστήμη διερευνά στις μέρες μας κάθε τι που ενέχει σχέσεις εξουσίας (επιρροής ή επιβολής), και επιτελεί πολιτική λειτουργία: κάθε τι, δηλαδή, που αφορά τη διαδικασία παραγωγής λόγου και έργου δεσμευτικού για τις διάφορες ανθρώπινες συλλογικότητες, καθώς και τις θεσμικές αποτυπώσεις του, είτε αυτές αφορούν τη διαδικασία επιμερισμού αγαθών, είτε τον προσδιορισμό συμμάχων/ αντιπάλων. Ενδιαφέρεται έτσι, π.χ., τόσο για τη λειτουργία κρατικών και δια-κρατικών θεσμών δημόσιας διοίκησης όσο και για τις βάσεις, τη δυναμική, και τα αποτελέσματα κινημάτων αμφισβήτησης· τόσο για τα κόμματα, τους συνταγματικούς και εκλογικούς θεσμούς και την εκλογική συμπεριφορά, όσο και για τους μηχανισμούς και τις διάφορες πηγές σύμπηξης συλλογικών υποκειμένων· τόσο για την ανάδυση παγκόσμιων οικονομικών και γεωπολιτικών συστημάτων όσο και για τις αιτίες και τα χαρακτηριστικά της εθνοτικής βίας, των εμφυλίων συγκρούσεων, και των καθεστωτικών καταρρεύσεων· τόσο για τις μορφές, τα προβλήματα, και τις προοπτικές των σύγχρονων δημοκρατιών όσο και για τις μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές ισορροπίες και τις πολλαπλές μορφές κρίσης που αντιμετωπίζουν -και βέβαια η απαρίθμηση δεν είναι εξαντλητική. 

Στο πλαίσιο της πολιτικής φιλοσοφίας και θεωρίας, οι πολιτικοί επιστήμονες μελετούν επίσης την ιστορία των πολιτικών ιδεών που συνέχουν και σηματοδοτούν το πολιτικό φαινόμενο, ενώ στους βασικούς στόχους του κλάδου συγκαταλέγεται ακόμη η συστηματική διερεύνηση των ιστορικών πηγών της τρέχουσας κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας: οι πηγές του καπιταλισμού, η διαδικασία ανάδυσης του σύγχρονου κράτους, η κατάρρευση των μεσοπολεμικών δημοκρατιών και η έλευση του ολοκληρωτισμού, η μετάβαση στον μετα-αποικιακό κόσμο· τα αδιέξοδα του σύγχρονου καπιταλισμού και η κατάρρευση του νεοφιλελευθερισμού –όλα είναι ζητήματα που έχουν απασχολήσει και απασχολούν τους πολιτικούς επιστήμονες.

Το εισαγωγικό αυτό μάθημα αποσκοπεί στη γενική παρουσίαση βασικών εννοιών και προβλημάτων που ανακύπτουν στη σύγχρονη πολιτική ανάλυση με μέριμνα την ανάδειξη και εισαγωγική πραγμάτευση τόσο ζητημάτων διακυβέρνησης (η πολιτική ως εγχείρημα θεσμικό –παραδόσεις 3-7) όσο και διεκδίκησης (η πολιτική ως εγχείρημα μετασχηματιστικό –παραδόσεις 9-14), με ειδική έμφαση τη μελέτη των συλλογικών δράσεων και των κοινωνικών κινημάτων.

Το βασικό εγχειρίδιο του μαθήματος που διανέμεται είναι το: Heywood, A. (2014) Εισαγωγή στην πολιτική, Αθήνα/Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Επίσης, τα παρακάτω άρθρα του διδάσκοντος:

• «Οι συλλογικές δράσεις ως εστία μελέτης του πολιτικού: συντεταγμένες για μια συμπεριληπτική πολιτική κοινωνιολογία». Πρόλογος στο D. Della Porta, M. Diani, Κοινωνικά κινήματα. Μια εισαγωγή, Αθήνα: Κριτική, 2010, σ. 11-23)

• «Το πρόβλημα της δημοκρατίας», Εισαγωγή στο Σ. Ι. Σεφεριάδης (επιμ.) Η δημοκρατική λειτουργία σε καμπή: προκλήσεις και απειλές στον πρώιμο 21ο αιώνα, Αθήνα: Νήσος, 2014, σ. 11-61 (μελετήστε, σσ. 16-35)

• «Κινηματικές συλλογικές δράσεις και δημοκρατία: ένα μακροσκοπικό υπόδειγμα», Διάπλους, τχ. 25, Μάιος 2008, σ. 49-52

• «Σοσιαλδημοκρατικές στρατηγικές στον 20ο αιώνα: επισημάνσεις για μια πολιτική κοινωνιολογία», στο Η. Κατσούλης (επιμ.), Νέα σοσιαλδημοκρατία. Περιεχόμενα πολιτικής, θεσμοί, οργανωτικές δομές, Αθήνα: Ι. Σιδέρης, σ. 77-134

• «Συγκρουσιακή πολιτική, συλλογική δράση, κοινωνικά κινήματα», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 27 Μάιος 2006, σ. 7-42.

Το μάθημα υποστηρίζεται επίσης από έναν αριθμό βοηθητικών φυλλαδίων (βλ. παρακάτω).

Επικουρικά εγχειρίδια τα οποία οι φοιτητές επωφελώς μπορούν να συμβουλεύονται περιλαμβάνουν τα:

• Duverger, Maurice (1985) Εισαγωγή στην Πολιτική, Αθήνα: Παπαζήσης (Κωδικός βιβλιοθήκης: 320.1 DUV).
• Dahl, Robert (1979) Σύγχρονη Πολιτική Ανάλυση, Αθήνα: Παπαζήσης (Κωδικός βιβλιοθήκης: 320.011 DAH).

Χρήσιμα –όχι μόνο για τις ειδικές ενότητες των παραδόσεων τις οποίες αφορούν, αλλά και για την κατανόηση της περιόδου την οποία διανύουμε– είναι:

·  Το πόνημα του γράφοντος, Το κόκκινο νήμα μιας δεκαετίας: αναλύσεις και κείμενα στα χρόνια της κρίσης, Αθήνα: Τόπος, 2017.

Πρόκειται για συλλογή κειμένων γραμμένων κατά τη διάρκεια της τελευταίας, ιδιαίτερα πυκνής δεκαετίας, ως άρθρα στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο και ως δημόσιες τοποθετήσεις-εισηγήσεις σε πολιτικές εκδηλώσεις και συνεντεύξεις. Τα κείμενα συνυφαίνουν ακαδημαϊκή και πολιτική γραφή προκειμένου να αναδείξουν μείζονα ζητήματα της περιόδου.

           

Επίσης:

• Κράουτς, Κόλιν (2006) Μεταδημοκρατία, Αθήνα: Εκκρεμές (Κωδικός βιβλιοθήκης: 321.8 CRO).
• Klein, Naomi (2010), Το δόγμα του σοκ. Η άνοδος του καπιταλισμού της καταστροφής (μτφ: Άγγελος: Άγγελος Φιλιππάτος), Αθήνα: Λιβάνης (Κωδικός βιβλιοθήκης: 330.122 KLE).

Πληροφορίες και υλικά του μαθήματος (τα προαναφερθέντα φυλλάδια, καθώς και οι παρουσιάσεις powerpoint –ppt– των παραδόσεων) είναι αναρτημένα στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://openeclass.panteion.gr/courses/TMB233/. Φοιτητές και φοιτήτριες πρέπει να παρακολουθούν τη σελίδα αυτή για προσαρμογές και ανακοινώσεις. Ανάλογα με τη εξέλιξη του μαθήματος, κάποιες από τις θεματικές που προγραμματίζονται ενδέχεται να παρατείνονται και πέραν της μιας παράδοσης ενώ άλλες να συμπτύσσονται -όπως κάθε τι στη ζωή, έτσι και το πρόγραμμα του μαθήματος επιδέχεται αλλαγές.

Στο λεπτομερές πρόγραμμα του μαθήματος που ακολουθεί παρουσιάζονται οι γενικές αντιστοιχήσεις ανάμεσα στις θεματικές ενότητες των παραδόσεων και τα συναφή τμήματα της ύλης. Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές θα πρέπει να φροντίζουν να μελετούν τα κείμενα που επισημαίνονται με προσοχή και πνεύμα κριτικό  (με στόχο όχι την αποστήθιση αλλά το διάλογο και, εν τέλει, το «μεταβολισμό» τους) πριν –και πάντως όχι πολύ αργότερα– από την ολοκλήρωση των αντίστοιχων θεματικών. Αν και καθένας/μία θα ανακαλύψουν το δικό τους ιδιαίτερο δρόμο στην επιστήμη, οι βασικές αυτές πειθαρχίες είναι ουσιώδη προαπαιτούμενα για μια καλή πορεία. 

Καλωσορίσατε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και καλή ακαδημαϊκή χρονιά!