.

Συστατικός κλάδος των κοινωνικών επιστημών, η πολιτική επιστήμη αποσκοπεί στην ιδιαίτερη μελέτη και διερεύνηση του πολιτικού φαινομένου, τόσο των πηγών όσο και –κυρίως– των συνεπειών του.
Όμως η ακριβής «φύση του πολιτικού» και οι διάφορες σημασίες που αποδίδονται στον όρο, αποτελούν αντικείμενο διαρκούς συζήτησης και, όχι σπάνια, αντιπαράθεσης μεταξύ των πολιτικών επιστημόνων. Κατά τη μεταπολεμική περίοδο, όταν ο κλάδος έτεινε να αυτονομηθεί από τους άμεσους επιστημονικούς προπάτορές του, τη γερμανική –νομική– Επιστήμη του Κράτους και τη γαλλική θετικιστική κοινωνιολογία, τα γνωστικά ενδιαφέροντα της πολιτικής επιστήμης διευρύνθηκαν πολύ πέρα από τον αρχικό τους πυρήνα, τη μελέτη των κρατικών θεσμών και της διαδικασίας της διακυβέρνησης.
Επιδιώκοντας τη συστηματική παρατήρηση, ερμηνεία, και επεξήγηση κανονικοτήτων στο πλαίσιο γενικευτικών προτάσεων, η πολιτική επιστήμη διερευνά στις μέρες μας κάθε τι που ενέχει σχέσεις εξουσίας (επιρροής ή επιβολής), και επιτελεί πολιτική λειτουργία: κάθε τι, δηλαδή, που αφορά τη διαδικασία παραγωγής λόγου και έργου δεσμευτικού για τις διάφορες ανθρώπινες συλλογικότητες, καθώς και τις θεσμικές αποτυπώσεις του, είτε αυτές αφορούν τη διαδικασία επιμερισμού αγαθών, είτε τον προσδιορισμό συμμάχων/ αντιπάλων. Ενδιαφέρεται έτσι, π.χ., τόσο για τη λειτουργία κρατικών και δια-κρατικών θεσμών δημόσιας διοίκησης όσο και για τις βάσεις, τη δυναμική, και τα αποτελέσματα κινημάτων αμφισβήτησης· τόσο για τα κόμματα, τους συνταγματικούς και εκλογικούς θεσμούς και την εκλογική συμπεριφορά, όσο και για τους μηχανισμούς και τις διάφορες πηγές σύμπηξης συλλογικών υποκειμένων· τόσο για την ανάδυση παγκόσμιων οικονομικών και γεωπολιτικών συστημάτων όσο και για τις αιτίες και τα χαρακτηριστικά της εθνοτικής βίας, των εμφυλίων συγκρούσεων, και των καθεστωτικών καταρρεύσεων· τόσο για τις μορφές, τα προβλήματα, και τις προοπτικές των σύγχρονων δημοκρατιών όσο και για τις μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές ισορροπίες και τις πολλαπλές μορφές κρίσης που αντιμετωπίζουν -και βέβαια η απαρίθμηση δεν είναι εξαντλητική. 
Στο πλαίσιο της πολιτικής φιλοσοφίας και θεωρίας, οι πολιτικοί επιστήμονες μελετούν επίσης την ιστορία των πολιτικών ιδεών που συνέχουν και σηματοδοτούν το πολιτικό φαινόμενο, ενώ στους βασικούς στόχους του κλάδου συγκαταλέγεται ακόμη η συστηματική διερεύνηση των ιστορικών πηγών της τρέχουσας κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας: οι πηγές του καπιταλισμού, η διαδικασία ανάδυσης του σύγχρονου κράτους, η κατάρρευση των μεσοπολεμικών δημοκρατιών και η έλευση του ολοκληρωτισμού, η μετάβαση στον μετα-αποικιακό κόσμο· τα αδιέξοδα του σύγχρονου καπιταλισμού και η κατάρρευση του νεοφιλελευθερισμού –όλα είναι ζητήματα που έχουν απασχολήσει και απασχολούν τους πολιτικούς επιστήμονες.
Το εισαγωγικό αυτό μάθημα αποσκοπεί στη γενική παρουσίαση βασικών εννοιών και προβλημάτων που ανακύπτουν στη σύγχρονη πολιτική ανάλυση με μέριμνα την ανάδειξη και εισαγωγική πραγμάτευση τόσο ζητημάτων διακυβέρνησης (η πολιτική ως εγχείρημα θεσμικό –παραδόσεις 3-7) όσο και διεκδίκησης (η πολιτική ως εγχείρημα μετασχηματιστικό –παραδόσεις 9-14), με ειδική έμφαση τη μελέτη των συλλογικών δράσεων και των κοινωνικών κινημάτων.
Το βασικό εγχειρίδιο του μαθήματος που διανέμεται είναι το: Heywood, A. (2014) Εισαγωγή στην πολιτική, Αθήνα/Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Επίσης, τα παρακάτω άρθρα του διδάσκοντος:
Το μάθημα υποστηρίζεται επίσης από έναν αριθμό βοηθητικών φυλλαδίων (βλ. παρακάτω).
Επικουρικά εγχειρίδια τα οποία οι φοιτητές επωφελώς μπορούν να συμβουλεύονται περιλαμβάνουν τα:
  • Duverger, Maurice (1985) Εισαγωγή στην Πολιτική, Αθήνα: Παπαζήσης (Κωδικός βιβλιοθήκης: 320.1 DUV).
  • Dahl, Robert (1979) Σύγχρονη Πολιτική Ανάλυση, Αθήνα: Παπαζήσης (Κωδικός βιβλιοθήκης: 320.011 DAH).
Χρήσιμα –όχι μόνο για τις ειδικές ενότητες των παραδόσεων τις οποίες αφορούν, αλλά και για την κατανόηση της περιόδου την οποία διανύουμε– είναι:

Πρόκειται για συλλογή κειμένων γραμμένων κατά τη διάρκεια της τελευταίας, ιδιαίτερα πυκνής δεκαετίας, ως άρθρα στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο και ως δημόσιες τοποθετήσεις-εισηγήσεις σε πολιτικές εκδηλώσεις και συνεντεύξεις. Τα κείμενα συνυφαίνουν ακαδημαϊκή και πολιτική γραφή προκειμένου να αναδείξουν μείζονα ζητήματα της περιόδου.
           
Επίσης:

  • Κράουτς, Κόλιν (2006) Μεταδημοκρατία, Αθήνα: Εκκρεμές (Κωδικός βιβλιοθήκης: 321.8 CRO).
  • Klein, Naomi (2010), Το δόγμα του σοκ. Η άνοδος του καπιταλισμού της καταστροφής (μτφ: Άγγελος: Άγγελος Φιλιππάτος), Αθήνα: Λιβάνης (Κωδικός βιβλιοθήκης: 330.122 KLE).
Πληροφορίες και υλικά του μαθήματος (τα προαναφερθέντα φυλλάδια, καθώς και οι παρουσιάσεις powerpointppt– των παραδόσεων) είναι αναρτημένα στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://openeclass.panteion.gr/courses/TMB233/. Φοιτητές και φοιτήτριες πρέπει να παρακολουθούν τη σελίδα αυτή για προσαρμογές και ανακοινώσεις. Ανάλογα με τη εξέλιξη του μαθήματος, κάποιες από τις θεματικές που προγραμματίζονται ενδέχεται να παρατείνονται και πέραν της μιας παράδοσης ενώ άλλες να συμπτύσσονται -όπως κάθε τι στη ζωή, έτσι και το πρόγραμμα του μαθήματος επιδέχεται αλλαγές.
Στο λεπτομερές πρόγραμμα του μαθήματος που ακολουθεί παρουσιάζονται οι γενικές αντιστοιχήσεις ανάμεσα στις θεματικές ενότητες των παραδόσεων και τα συναφή τμήματα της ύλης. Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές θα πρέπει να φροντίζουν να μελετούν τα κείμενα που επισημαίνονται με προσοχή και πνεύμα κριτικό  (με στόχο όχι την αποστήθιση αλλά το διάλογο και, εν τέλει, το «μεταβολισμό» τους) πριν –και πάντως όχι πολύ αργότερα– από την ολοκλήρωση των αντίστοιχων θεματικών. Αν και καθένας/μία θα ανακαλύψουν το δικό τους ιδιαίτερο δρόμο στην επιστήμη, οι βασικές αυτές πειθαρχίες είναι ουσιώδη προαπαιτούμενα για μια καλή πορεία. 
Καλωσορίσατε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και καλή ακαδημαϊκή χρονιά!


Πρόγραμμα Παραδόσεων


1. Κοινωνικές Επιστήμες και Ανθρωπιστικές Σπουδές: Πολιτική Επιστήμη, Πολιτική Φιλοσοφία, Ιστορία
Εισαγωγική παρουσίαση των στόχων του μαθήματος, και ένθεσή τους στις γνωστικές δραστηριότητες του τμήματος. Τι είναι και τι επιδιώκουν οι κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες, και πώς διαφοροποιούνται από τις ανθρωπιστικές; Ποια η μεταξύ τους σχέση, και πώς αλληλοσυμπληρώνονται; Γιατί πρέπει οι πολιτικοί επιστήμονες να έχουν «ιστορική γείωση» και οι ιστορικοί κατανόηση κοινωνικοεπιστημονικών εννοιών και γνωστικών διεργασιών; Πώς συνδυάζονται αμφότερες οι γνωστικές δραστηριότητες (πολιτική επιστήμη και ιστορία) με την πολιτική φιλοσοφία;

Το ppt της παράδοσης


2.     Οι δυο όψεις της πολιτικής
Η πολιτική ως διακυβέρνηση/ διαχείριση και κατανομή αγαθών (κρατική-θεσμική) και ως αγώνας (διεκδικητική-συγκρουσιακή). Γενική αντιστοίχιση με τις αρχετυπικές παραδόσεις του φιλελευθερισμού (πλουραλισμού) και μαρξισμού (κριτικής παράδοσης) στη μελέτη του κράτους και των πολιτικών συστημάτων (κράτος ως απόρροια «κοινωνικού συμβολαίου» - κράτος ως αποτύπωση «ταξικής κυριαρχίας»).

Μελετήστε: 

  
3.     Καθεστώς, Πολιτικό Σύστημα, Κράτος
Τι είναι και τι διαφοροποιεί την έννοια του πολιτικού καθεστώτος (πολιτεύματος), από αυτήν του «πολιτικού συστήματος» και του «κράτους»; Συναφώς, πώς ταξινομούνται τα διάφορα μορφώματα διακυβέρνησης ιστορικά και ποιες είναι οι προκλήσεις της σύγχρονης συγκυρίας; Πώς αντιμετωπίζουν το πρόβλημα οι δυο βασικές παραδόσεις στη μελέτη του πολιτικού φαινομένου και ποιες οι μεθοδολογικές τους προϋποθέσεις; Ιστορική παρουσίαση διαφόρων τύπων κράτους και αντιδιαστολή με την έννοια του «καθεστώτος». Πρώτοι προβληματισμοί για το πολίτευμα-αίτημα της εποχής μας, τη δημοκρατία.

Μελετήστε:

4.       Δημοκρατία: Φύση, Προϋποθέσεις, Προοπτικές Ι
Γιατί η συζήτηση περί της δημοκρατίας είναι εξακολουθητικά ενδιαφέρουσα; Λεπτομερής εννοιολογική ανασύσταση του όρου και επισήμανση των καθοριστικών γνωρισμάτων. Πότε λέμε ότι η δημοκρατία παύει να υπάρχει; Σε τι ακριβώς συνίσταται η «ποιοτική δημοκρατία» και στη βάση ποιων διαστάσεων μπορεί αυτή να αποτιμηθεί;

5.       Δημοκρατία: Φύση, Προϋποθέσεις, Προοπτικές ΙΙ
Ήταν πάντοτε η δημοκρατία κανονιστικά αποδεκτή και, αν όχι, ποιοι παράγοντες εξηγούν την ανάδυσή της; Εισαγωγή των εννοιών του «κόστους καταστολής»-«κόστους ανοχής», και παρουσίαση προβληματισμού για το πώς αυτή συνδέεται με το «κόστος συμμετοχής». Τι χαρακτήρα έχει η σημερινή «δημοκρατική απίσχναση» και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;

Μελετήστε: 

  
6.       Κόμματα Ι
Ορισμός και αντιδιαστολή των κομμάτων με τις φατρίες και τις ομάδες πίεσης. Ήταν πάντοτε τα κόμματα αποδεκτά και, αν όχι, πότε νομιμοποιούνται στη δυτική πολιτική σκέψη;

7.       Κόμματα ΙΙ
Παρουσίαση της γενεαλογίας και των λειτουργιών των κομμάτων. Το υπόδειγμα Lipset-Rokkan, η πορεία μετεξέλιξης των κομμάτων από «παραγοντικά» σε «μαζικά» σε «πολυσυλλεκτικά». Διαφθορά, διαπλοκή, το κόμμα «καρτέλ» και το πρόβλημα της «κρίσης των κομμάτων». Συζήτηση για τη σημασία των κομματικών στρατηγικών («περιεχομένων πολιτικής»). Ειδική αναφορά στη δυτική Σοσιαλδημοκρατία), με συνοπτική παρουσίαση των ιστορικών μορφών που αυτή προσέλαβε.

Μελετήστε: 

  
8.       Ανάπτυξη, Υπανάπτυξη, Παγκοσμιοποίηση
Εισαγωγή στην έννοια του «παγκόσμιου συστήματος» και της προβληματικής της «παγκοσμιοποίησης». Ποια είναι τα κεντρικά προβλήματα και οι βασικές αντιπαραθέσεις που διαπερνούν το σύγχρονο πολιτικό προβληματισμό αναφορικά με εξελίξεις στις διάφορες περιοχές του πλανήτη; Τα συνεχιζόμενα αδιέξοδα του Νότου και η προβληματική της «δομικής υπανάπτυξης» ως απόρροια της παγκοσμιοποίησης. Η αναιμική δημοκρατία (ή «μεταδημοκρατία»), η συρρίκνωση του Κράτους Πρόνοιας και η κοινωνία της «απασχολησιμότητας». Συνοπτική παρουσίαση των εξελίξεων από τη δεκαετία του 1970 και μετά, και παρουσίαση της ανόδου και πτώσης του νεοφιλελευθερισμού. Η κυριαρχία της αγοράς αποτελεί το φάρμακο ή μια μορφή της αρρώστιας; Πώς διαγράφεται το μέλλον ιστορικών θεσμών όπως ο συνδικαλισμός; Υπάρχει αντικείμενο στη συζήτηση περί ενός «νέου εργατικού διεθνισμού»;

Μελετήστε:
  • Heywood, κεφάλαιο 19.



9.     Κοινωνικά κινήματα, Συγκρουσιακή Πολιτική: σκιαγραφώντας έναν κλάδο
Συνοπτική εξέταση της εξέλιξης της μελέτης των συλλογικών δράσεων και της ανάδυσης του πεδίου της Συγκρουσιακής Πολιτικής. Πολιτικές ευκαιρίες, Οργανωτικές δομές, Πολιτισμικά πλαίσια (αξιακές πλαισιώσεις) ως πόροι για την εμφάνιση των κοινωνικών κινημάτων.

10.   Θεσμικές συγκυρίες – Πολιτικές ευκαιρίες
Έχει υποστηριχθεί ότι οι συλλογικές δράσεις (και πολύ περισσότερο τα κινήματα) εμφανίζονται όταν συντρέχουν ευμενείς περιβαλλοντικοί παράγοντες –αυτό που η βιβλιογραφία αποκαλεί «πολιτικές ευκαιρίες». Όμως οι ευκαιρίες συνυπάρχουν με «απειλές» και, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να νοηματοδοτηθούν ως τέτοιες με τρόπους που να εμπνέουν τη διεκδικητική δράση. Πώς αναλύεται η περίπλοκη αυτή σύζευξη παραγόντων; Πώς το πολιτικοθεσμικό περιβάλλον επηρεάζει το κινηματικό φαινόμενο;

11.     Το οργανωτικό πρόβλημα και η πρόκληση των δικτύων
Οι συλλογικές δράσεις προϋποθέτουν οργάνωση. Έχει όμως υποστηριχθεί (με επαρκή ιστορική τεκμηρίωση) ότι η θεσμοθέτηση απειλεί να ενσωματώσει τα κινήματα στις κανονικότητες εναντίον των οποίων διαμαρτύρονται. Πώς ακριβώς τίθεται και πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα στον πρώιμο 21ο αιώνα; Είναι άραγε η πρόκληση των «δικτύων» (αυτόβουλες πρωτοβουλίες στη βάση με χαλαρή σύνδεση) η απάντηση ή απλή ανακύκλωση του προβλήματος; Τι διαφορετικές μορφές οργάνωσης υπάρχουν  και πώς η αποτίμηση αυτής της πολυπλοκότητας βοηθά στη διαχείριση των  συναφών ερωτημάτων;

12.   Η συμβολική διάσταση: κουλτούρα και αξιακές πλαισιώσεις
Ο τρόπος με τον οποίο οι κινηματικοί δρώντες «αναγιγνώσκουν» την πραγματικότητα αποτελεί παράγοντα εκ των ων ουκ άνευ προκειμένου για την ανάληψη σύντονων συλλογικών δράσεων. Η κοινωνική αδικία, η ανισότητα κτλ, όσο πρόδηλες και αν είναι, δεν εμπίπτουν απλώς στην αντίληψή μας μέχρις ότου επισημανθούν. Πώς γίνεται αυτό; Τι επιλογές και διλήμματα αντιμετωπίζουν οι κινηματικές ηγεσίες και πώς εμπεδωμένα πολιτισμικά μοτίβα επηρεάζουν την ανάδυση και συγκρότηση συλλογικών ταυτοτήτων; 

13.   Ρεπερτόρια δράσης και συγκρουσιακοί κύκλοι
Τα κοινωνικά κινήματα ασκούν την επίδρασή τους μέσα από τις δράσεις που αναλαμβάνουν. Πρόκειται για πολιτισμικά προσδιορισμένες και σχετικά περιορισμένες πρακτικές που κληροδοτούνται ανανεωνόμενες μόνο οριακά –εξ ου και ο όρος «ρεπερτόρια δράσης». Επισημαίνονται τρεις βασικές μορφές: βία, παρεμπόδιση, σύμβαση. Σε τι συνίστανται, τι πλεονεκτήματα παρουσιάζουν και τι προβλήματα (και κινδύνους) ενέχουν; Όταν οι δράσεις διαχέονται για να αγκαλιάσουν μεγάλα τμήματα της κοινωνίας μιλούμε για «συγκρουσιακούς κύκλους». Τι επισημαίνεται για τη δυναμική τους;

14.   Κοινωνικά κινήματα και δημοκρατία: οι συλλογικές δράσεις στον 21ο αιώνα
Ποιο τοπίο διαμορφώνει ο νέος αιώνας στις διεκδικητικές πρακτικές των κοινωνιών; Η γνωστή μας «υποχώρηση της εντοπιότητας» που επιφέρει η παγκοσμιοποίηση αποτελεί άραγε διεκδικητικό πόρο ή απειλή; Τι σημαίνει «διεθνισμός» στις σύγχρονες συνθήκες και τι συνέπειες μπορεί να έχει στο πλαίσιο της συστημικής κρίσης που σοβεί; Ποιοι κίνδυνοι και ποιες προοπτικές ανοίγονται για τη δημοκρατία, την εμπέδωση και το βάθεμά της; Με τι τρόπους συνέβαλαν τα κινήματα στην υπόθεση αυτή ιστορικά και τι προκλήσεις ανοίγονται στο μέλλον;